Gece altını ıslatma

4 Çocuğunun gece altını ıslatmasından kim bilir kaç aile muzdariptir. Bu durum ailelere sıkıntı verdiği gibi çocuğun da kendisine duyduğu güveni etkiler. Zamanında müdahale edilmezse altını ıslatma davranışı hem çocuk hem de aile için ciddi bir kaygı nedeni olabilir ve bu kaygı durumu sorunun çözülmesini daha da güçleştirir. İdrarın istemeden kaçırılması, yatağın ve elbiselerin ıslanması çocuğun mesanesini kontrol etmeyi öğrendiği 4-5 yaşlarından sonra oluyorsa tıp dilinde enürezisten söz edilir.

Altını ıslatma, çok eskiden beri bilinir ve tarih boyunca çeşitli garip tedaviler uygulanmıştır. Çeşitli bitkilerin kullanılmasının yanı sıra on sekizinci asırda Avrupa’da demir mandallarla çocuğun pipisi kilit altına alınmış, yalnız idrar yapacağı zamanlarda mandal çıkarılmış ancak bu yöntem de kangren olaylarının bildirilmesiyle terk edilmiştir.

Navaho kızılderilileri de altına kaçıran çocuğu yanan bir kuş yuvasının üstüne tutarak törenlerle iyileştirmeye çalışmışlardır. Bir çocukta enürezis olduğun u düşünmek için onun şeker hastalığı, nöbet durumları veya idrar yolu iltihabı gibi rahatsızlıkları olmamalıdır. 5-6 yaş arası çocuklar için ayda iki kez ve daha büyük çocuklar için ayda bir kez altına kaçırma enürezis olarak kabul edilir, Gece altını ıslatan çocukların bir kısmında gündüz de altını ıslatma sorunu bulunabilir.

Eğer gece alt ıslatma sorunu çocuğun doğumundan itibaren sürekli var ise birincil, çocuk gece gündüz tuvalet alışkanlığını kazandıktan ve temizlendikten sonra sorun ortaya çıkarsa o zaman ikincil enürezisden söz edilir. İkincil enürezis daha çok çocuğun yaşadığı stres, gerginlik ya da psikolojik travmalarla, okula başlama, kardeş doğumu gibi psikososyal kriz dön emlerine bağlanmaktadır. Enürezis sıklığı ergenlik dönemine doğru azalır ancak 18 yaş civarı ergenlerin %1-2’si bu durumdan yakınmaktadır. Erkek çocuklarda kızlara oranla daha sık rastlanır. Kendileri küçükken altını ıslatma sor unu yaşamış ebeveynlerin çocukları da bu durumdan daha sık etkilenirler.
Enürezisi olan çocukların idrar yollan ger ek işlevsel gerekse şekilsel bakımından normaldir. Ancak bu çocuklarda altını ıslatmayan çocuklara nazaran daha fazla idrar yolu iltihabına rastlanır. Sıkıntı verici hayat olayları enürezisin ortaya çıkmasını kolaylaştırırlar: Ailenin dağılması, aileden birinin hastaneye yatması, ekonomik sor unların çocuğa yansıtılması gibi.

Enürezisin idrarı tutma becerisinde bir gelişme geriliğini yansıttığı yolunda veriler vardır. Bu çocukların önemli bir kısmında uykun un derin olduğu gözlenmiştir. Özellikle gecenin ilk bölümünde uyandırılmaları oldukça güçtür. Bu görüşe göre derin uykuda olan çocuğun idrar torbası gevşektir ya da idrar torbasından gelen uyarıların çocuğun uyanmasını sağlaması mümkün olmam aktadır.

Gece altını ıslatan çocuğu olan ailelerin bir kısmı sorunun çocuk okula başladığında, sünnet olduğunda ya da askere gittiğinde düzeleceği gibi yanlış düşünceler içindedirler. Yaşın ilerlemesi ve ergenlik dönemiyle birlikte hastalığın kendiliğinden düzeldiği durumlar sıktır. Ancak çocuğun ne zaman düzeleceğini önceden kestirmek mümkün değildir. Diğer taraftan her gün yatağından ıslak kalkan çocuğun yaşadığı zorlukları anlamamız gerekir. Gece altıma kaçırırım düşüncesiyle evi dışında bir yerde kalamayan, arkadaş, akraba ziyaretlerine katılamayan, grup faaliyetleri ve kamplardan uzak kalan çocuğun sıkıntısını, üzüntüsünü, kendine güvensizliğini ve utancını ortadan kaldırabilmek için tedavi şarttır.

Zaman içinde düzelir bahanesiyle olaya kayıtsız kalmak çocukta gelişecek ikincil ruhsal sorunlara davetiye çıkarmaktır. Tedavi genellikle iki yöntemle yapılır: İlaçla ya da davranış tedavileriyle. Depresyon tedavisinde kullanılan bir grup ilacın enürezis tedavisinde etkili olduğu bulunmuş ur. Ayrıca son zamanlarda böbrekte su tut ulumu ve atılımını, ayarlayan ‘hormon benzeri ilaçlar da kullanılmaktadır. Halk arasında gece altını ıslatma sorunu için kullanılan ilaçların kısırlık yaptığı gibi yaygın bir endişe vardır. Bu tamamen uydurma ve asılsız bir düşüncedir. Tedavide kullanılan ilaçların böyle bir yan etkileri yoktur.

Enürezis sorunu olan çocukların çok iyi bir değerlendirmeden geçmeleri gerekir. Bun un için mutlaka bir hekime danışılmalıdır. Çocuğun hekim tarafından görülüp herhangi bir fiziksel nedenin olup olmadığı araştırılmalıdır. Altını ıslatma, uzun sürmesi durumunda araştırılması ve doktor nezaretinde tedavi edilmesi gereken bir durumdur.

Prof. Dr. Mücahit ÖZTÜRK Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı